Obrazovanje u pejzažnoj arhitekturi

Administrator

Pejzažna arhitektura je struka koja zahteva visoko obrazovanje. U svetu postoji preko 250 studijskih programa visokih škola pejzažne arhitekture, najviše u Evropi i Severnoj Americi. Iako im je cilj zajednički, škole se dosta razlikuju, zavisno od toga šta im je težište edukacije. Postoje škole sa umetničkom orijentacijom, zatim one kojima je težište ekološko planiranje prostora i uređivanje predela, zatim inženjering, kao i one sa izraženijom biotehničkom orijentacijom.

Bez obzira na izvesnu raznolikost, sve škole pejzažne arhitekture uvek pružaju multidisciplinarna znanja. Studenti izučavaju nauke koje im daju znanja o pejzažu, kao i znanja i umetničke veštine koje se odnose na uređivanje pejzaža. Program studija pejzažne arhitekture može obuhvatiti: prirodne nauke bitne za poznavanje pejzaža (geologija, pedologija, klimatologija, fitocenologija, ekologija i sl.), zatim biološka znanja poznavanja biljaka (dendrologija, poznavanje biljnog materijala), planerska znanja (prostorno i urbanističko planiranje, planiranje predela, planiranje sistema zelenih i rekreativnih prostora, planiranje zaštite prirode i životne sredine), projektantske/dizajnerske veštine (počev od ručnih i kompjuterskih tehnika crtanja, poznavanja teorije forme, preko projektovanje vrtova, otvorenih gradskih prostora, urbanističkog projektovanja, sve do projektovanja velikih parkova i rekreativnih prostora), zatim inženjerska znanja i tehnike izgradnje (poznavanje materijala, pejzažnoarhi­tektonske konstrukcije, pejzažni inženjering i sl.), znanja iz oblasti pejzažnog menadžmenta (zaštita prirode i životne sredine, održavanje zelenih prostora, uređivanje predela i sl.), kao i neophodna kulturološka znanja i znanja iz oblasti društvenih nauka (istorija pejzažne arhitekture i umetnosti, sociologija prostora i sl.). Veća ili manja zastupljenost pojedinih oblasti određuje specifičnost škole. Pored toga, škole pejzažne arhitekture nose i određene regionalne specifičnosti koje su proizašle iz prirodnih karakteristika podneblja, iz kulturnog nasleđa, tradicije, razvijenosti države i sl.

U Srbiji je obrazovanje iz oblasti pejzažne arhitekture počelo na Šumarskom fakultetu u Beogradu (1960), što je u mnogome opredelilo izraženiju biotehničku orijentaciju škole. U bivšoj SFRJ su kasnije razvijene škole u Ljubljani, a zatim i u Zagrebu. U Srbiji se danas pejzažna arhitektura izučava na nekoliko fakulteta, u manjoj ili većoj meri. Pre svega, to je na Odseku za pejzažnu arhitekturu i hortikulturu Šumarskog fakulteta u Beogradu, gde je struka i započela svoj razvoj još 1960. godine, prvi put u bivšoj Jugoslaviji. Kao što se iz samog današnjeg naziva škole, kao i razvoja ovog odseka može videti, na Šumarskom fakultetu je još od osnivanja Odseka razvijana mešovita škola koja je obrazovala stručnjake i za Pejzažnu arhitekturu i za Pejzažnu (ornamentalnu) hortikulturu. Pejzažna arhitektura i Pejzažna hortikultura su zapravo dve struke, koje su u nekim segmentima bliske, ali su u svetu već odavno razdvojene i tamo gde su uopšte zajedno i bile. Težište Pejzažne arhitekture je uređenje prostora, a težište Hortikulture je gajenje (proizvodnja i nega) biljaka. Takav razvoj Odseka je (i pored nekih prednosti u pojedinim periodima) uzrokovao i izvesne nedostatke kod diplomiranih inženjera, kojima je zbog koncepta preširokog bazičnog obrazovanja na osnovnim studijama trebalo još dosta vremena u praksi da dostignu potreban nivo veštine u oblasti za koju su se opredelili.

Od 1998. godine na Univerzitetu u Novom Sadu, u okviru Tehničkog fakulteta, formiran je Odsek za arhitekturu. U programu ovog Odseka postoji predmet „Pejzažna arhitektura“. Takođe u Novom Sadu, u okviru Poljoprivrednog fakulteta, od 2000. godine formiran je Smer za hortikulturu, koji je u početku nastojao da jednim malim delom pokrije neke segmente pejzažne arhitekture. Shvativši značaj pejzažnog pristupa u uređenju prostora, u poslednje vreme se i u okviru Arhitektonskog fakulteta u Beogradu donekle počeo razvijati pejzažnoarhitektonski aspekt, u okviru pojedinih urbanističkih oblasti, ali poseban predmet ili usmerenje nisu oformljeni. U okviru Odseka za geoprostorne osnove životne sredine Geografskog fakulteta u Beogradu postoji predmet „Uređivanje predela“, predmet izrazito predeono-ekološkog pristupa, sličan predmetu Planiranje predela koji postoji u svakoj školi pejzažne arhitekture. Godine 2005. osnovana je nova visoka škola za pejzažnu arhitekturu, u okviru Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu – smer Pejzažna arhitektura. U školskoj 2005/2006 ovaj smer je upisao prvu generaciju studenata. Od 2008. godine, na Univerzitetu u Nišu u okviru Građevinsko-arhitektonskog fakulteta, oformljen je izborni predmet „Pejzažna arhitektura“.

Kao što se može videti, danas se u Srbiji pejzažna arhitektura obrađuje u okviru različitih predmeta na više fakulteta, ali za sada postoje samo dva celovita studijska programa koja su posvećena pejzažnoj arhitekturi. To su:
1) Univerzitet u Beogradu, Šumarski fakultet – Odsek za pejzažnu arhitekturu i hortikulturu,
2) Univerziteta u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet – Smer pejzažna arhitektura.

Univerzitet u Beogradu, Šumarski fakultet – Odsek za pejzažnu arhitekturu i hortikulturu

Ul. Kneza Višeslava 1, Beograd

Ovaj odsek je osnovan 1960. godine pod nazivom Odsek za ozelenjavanje naselja. Od 1966. god. naziv se menja u Odsek za Hortikulturu, a od 1973. god. Odsek postaje Institut za Pejzažnu arhitekturu. Od 2002. nosi naziv Odsek Pejzažna arhitektura i hortikultura.

Odsek za Pejzažnu arhitekturu i hortikulturu ima zaposlene nastavnike i saradnike čiji se broj kreće između 23 – 27, a u nastavi je angažovano još 20-tak nastavnika i saradnika sa drugih odseka Šumarskog fakulteta, kao i sa drugih fakulteta Univerziteta. U okviru Odseka, od 1964. godine do 2009, diplomiralo je oko 1250 studenata, izrađeno je oko 50 magistarskih radova i 18 doktorskih disertacija.
Odsek organizuje osnovne akademske studije, diplomske-master studije, specijalističke i doktorske studije.

Osnovne i diplomske (master) studije na Odseku Pejzažna arhitektura i hortikultura, su od 2006. godine prilagođene „bolonjskom“ procesu i traju 4 (osnovne) +1 (master) godina. Studijski program PEJZAŽNA ARHITEKTURA I HORTIKULTURA je 2009. godine akreditovan za upis do 65 studenata na osnovne studije i do 42 studenta na diplomske (master) studije.

Uslovi za upis studija osnovnih studija je, osim završene 4-godišnje srednje škole, i položen prijemni ispit, odnosno ispit sklonosti i sposobnosti i mesto na rang listi u okviru odobrene upisne kvote. Na prijemnom se polaže: Biologija i Test sklonosti za studije pejzažna arhitekture (čine ga Crtanje + Test sklonosti).

STUDIJSKI PROGRAM OSNOVNIH AKADEMSKIH STUDIJA
PEJZAŽNA ARHITEKTURA I HORTIKULTURA (ŠUMARSKI FAKULTET – BEOGRAD)

1 semestar

ESPB

2 semestar

ESPB

1

 Matematika

3+3

5

6

 Hortikulturna botanika

3+3

7

2

 Hemija

2+2

4

7

 Pedologija

3+3

7

3

 Nacrtna geometrija

3+3

7

8

 Istorija vrtne umetnosti

2+2

6

4

 Crtanje

2+3

6

9

 Elementi PA projektovanja 1

2+4

6

–

 Izborni strani jezik

4

4

10

 Izborni strani jezik

4

4

5

 Izborni predmet 1

4

4
– Sociologija
– Petrografija sa geologijom
– Šumarska ekoklimatologija 		(Engleski, Nemački, Ruski,  Francuski)

Ukupno:

29

30

Ukupno:

26

30

3 semestar

ESPB

4 semestar

ESPB

11

 Fiziologija biljaka

3+2

5

14

 Projektovanje vrtova

2+3

6

12

 Zaštita životne sredine u PA i H

3+1

5

15

 Osnove urbanizma

2+3

5

–

 Dekorativna dendrologija

3+3

7

16

 Dekorativna dendrologija

3+3

5

–

 Cvećarstvo

3+3

7

17

 Cvećarstvo

3+3

5

18

 Terenska nastava 1

3

3

13

 Izborni predmet 3:

5

6

19

 Izborni predmet 4:

4

6
– Elementi PA projektovanja 2
– Lekovite i aromatične biljke		 – Primenjena geomorfologija
– Inženjerska grafika
– Slikanje

Ukupno:

26

30

Ukupno:

29

30

5 semestar

ESPB

6 semestar

ESPB

20

 Štetočine ukrasnih biljaka

3+3

6

24

 Predeona ekologija

2+3

5

–

 Pejzažnoarhitekt. projektovanje 1

1+3

6

25

 Pejzažnoarhitekt. projektovanje 1

1+3

5

–

 Proizvodnja sadnog materijala

3+3

6

26

 Proizvodnja sadnog materijala

3+3

5

21

 Terenska nastava 2

2

2

27

 Podizanje i negovanje travnjaka

2+2

5

22
23

 Izborni predmeti 5 i 6:

5
5

5
5

28
29

 Izborni predmet7 i 8:

4
5

5
5
– Istorija PA
– Oplemenjivanje ukrasnih biljaka
– Vegetacija pejzaža
– Ekološki inžinjering u PAiH		 – Tehnologija proizvodnje cveća
– Ishrana biljaka
– Estetika pejzaža
– Geodezija i GIS

Ukupno:

28

30

Ukupno:

28

30

7 semestar

ESPB

8 semestar

ESPB

30

 Bolesti ukrasnih biljaka

3+2

6

34

 Ekonomika i organizacija u PA i H

3+3

6

–

 Planiranje i uređivanje predela

2+3

6

35

 Planiranje i uređivanje predela 2

2+3

7

–

 Podizanje i negovanje zel. površ.

3+3

6

36

 Podizanje i negovanje zel. površ.

3+3

7

31

 Terenska nastava 3

2

2

37

 Profesionalna praksa

6

5

32
33

 Izborni predmet9 i 10:

5
5

5
5

38

 Izborni predmet11:

5

5
– Proizvodnja travnih tepiha
– PA projektovanje 2
– Zelene površ. posebne namene		 – Upravljanje projektima u PA
– Integralna zaštita biljaka i fitofarmacija

Ukupno:

23

25

Ukupno:

28

30

 

STUDIJSKI PROGRAM DIPLOMSKIH (MASTER) AKADEMSKIH STUDIJA
PEJZAŽNA ARHITEKTURA I HORTIKULTURA (ŠUMARSKI FAKULTET – BEOGRAD)

Uslov za upis ovih studija su završene osnovne akademske studije pejzažne arhitekture ili završene srodne akademske studije odgovarajućeg nivoa (240 ESPB).
Diplomske akademske studije u oblasti Pejzažne arhitekture i hortikulture se sastoje iz 3 modula: Pejzažna arhitektura, Pejzažna hortikultura i Pejzažni inženjering.

Modul: PEJZAŽNA ARHITEKTURA

ESPB
Metodologija istraživanja u PA i H

3+0

6

I

 Kulturni predeo

3+3

8
Pejzažni dizajn

3+3

8
Izborni:
– Upravljanje predelima
– Istorija i konzervacija u PA
– Otvoreni gradski prostori

3+3

8
Studijski istraživački rad

10

II

 Terenska nastava A

5
Diplomski rad

15
Modul: PEJZAŽNA HORTIKULTURA
Metodologija istraživanja u PA i H

3+0

6

I

 Tehnologija proizvodnje ukrasnih biljaka

3+3

8
Ekonomika u pejzažnoj hortikulturi

3+3

8
Izborni:
– Dizajn biljkama
– Zaštita florističkog diverziteta
– Zaštita ukrasnih biljaka

3+3

8
Studijski istraživački rad

10

II

 Terenska nastava B

0

5
Diplomski rad

0

15
Modul: PEJZAŽNI INŽENJERING
Metodologija istraživanja u PA i H

3+0

6
Rekonstrukcija zelenih površina

3+3

8

I

 Upravljanje zelenilom grada

3+3

8
Izborni:
– Travnjaci sportskih i rekreativnih objekata
– Ukrasni kultivari drvenastih biljaka
– Rekultivacija oštećenih zemljišta u PA i H
– Urbana ekologija

3+3

8
Studijski istraživački rad

10

II

 Terenska nastava C

0

5
Diplomski rad

0

15

Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet – Smer pejzažna arhitektura

Trg Dositeja Obradovića 8, Novi Sad.

Reformom koja je početkom 2005. godine sprovedena na Poljoprivrednom fakultetu u Novom Sadu, osnovani su novi smerovi, jedan od njih je i smer Pejzažna arhitektura. Prva generacija studenata je upisana u školskoj 2005/2006. godini.

Studijski program Osnovnih akademskih studija
Pejzažna arhitektura (Poljoprivredni fakultet – Novi Sad)

Naziv predmeta

Predavanja

Vezbe

ESPB
I godina

1.

Botanika

2

2

7

2.

Principi ekonomije

4

2

6

3.

Matematika

2

2

4

4.

Fiziologija biljaka

2

3

7

5.

Nacrtna geometrija

3

3

8

6.

Geodezija

3

3

6

7.

Arhitektonsko crtanje

1

3

6

8.

Sociologija

2

1

4

9.

Biohemija biljaka

3

3

6

10.

Likovna umetnost

2

2

6
II godina

11.

Vocarstvo i vinogradarstvo

3

12.

Urbanizam i prostorno planiranje

2

2

6

13.

Kompjuterska tehnologija u dizajnu

2

4

6

14.

Pedologija

4

2

6

15.

Istorija i teorija pejzazne arhitekture

2

2

6

16.

Travnjaci

3

2

5

17.

Osnove arhitekture i graditeljstva

2

3

7

18.

Geografski informacioni sistemi

3

2

5

19.

Cvecarstvo

2

3

5

20.

Ekologija zivotne sredine

3

5
Radna praksa

3
III godina

22.

Dendrologija I

3

2

6

23.

 Oblikovanje urbanih zelenih površina

2

2

7

24.

Proizvodnja sadnog materijala

3

2

5

25.
26.

Izborni blok 1 (izborni predmet 1 i 2)

12

27.

Projektovanje u pejzaznoj arhitekturi

2

3

5

28.

Dendrologija II

3

2

6

29.

3D interpretacija prostora

2

4

4

30.
31.

Izborni blok 2 ( izborni predmet 3 i 4)

12

32.

Proizvodna praksa

3
IV godina

33.

Elementi projektovanja u pejzaznoj arhitekturi

2

2

6

34.

Planiranje i uredjenje ruralnih predela

2

2

6

35.

Zastita hortikulturalnog bilja

4

2

6

36.
37.

Izborni blok 3 ( izbor predmeta 5 i 6)

12

38.

Projektovanje arhitektonskih elemenata u pejzaznoj arhitekturi

2

3

4

39.

Podizanje i odrzavanje zelenih povrsina

3

4

4

40.

Masine u pejzaznoj arhitekturi

4

2

4

41.

 Tehnolosko organizaciona praksa (45 sati godišnje)

3

42.

 Zavrsni rad

–

15

***

EFLA (European Foundation for Landscape Architecture) je još 1998. godine napravila istraživanje evropskih škola pejzažne arhitekture i donela deklaraciju o uslovima za akreditaciju studijskih programa (EFLA dokument „H“ iz juna 1998). Kasnije je krajem 2005. doneta još jedna deklaracija, usklađena sa „Bolonjskom deklaracijom“. Po toj deklaraciji, studijski programi pejzažne arhitekture, između ostalog, moraju ispuniti nekoliko uslova:
1. Da se diploma „Pejzažni arhitekt“ može dobiti posle najmanje 180 kredita (3 godine visokog obrazovanja);
2. Da u programu budu zastupljeni sadržaji koji su relevantni za pejzažnu arhitekturu (spisak sadržaja je poseban deo deklaracije);
3. Da najmanje 50% vremena, odnosno 50% kredita u okviru studija bude namenjen radu na razvoju praktičnih planerskih i projektantskih veština (vežbe i rad u studiju-ateljeu).
4. Da škola mora biti prihvaćena od strane nacionalnog profesionalnog udruženja pejzažnih arhitekata;

Obe škole pejzažne arhitekture u Srbiji ispunjavaju prvi, a u velikoj meri i drugi uslov, ali je treći uslov problematičan, pre svega zbog toga što su obe škole u okviru biotehničkih fakulteta, gde je razvoj i zastupljenost planersko-projektantskih veština nezadovoljavajući. Četvrti uslov u Srbiji još uvek nije moguć jer uslove za akreditaciju daju saveti za obrazovanje, a ne profesionalne asocijacije i praksa.